Web Accessibility Initiative (WAI) - Czym jest dostępność stron internetowych?

Kiedy tworzysz strony internetowe i aplikacje mobilne, musisz zwrócić uwagę na wiele czynników. Nowoczesny interfejs użytkownika, intuicyjna nawigacja czy aktualność informacji na stronie sprawiają, że strona jest atrakcyjna dla klienta oraz może docierać do jak największej liczby osób. Estetyczna i merytoryczna wartość zasobów internetowych to jednak nie wszystko - muszą one być przede wszystkim dostępne i zrozumiałe, także dla osób niepełnosprawnych. W tym celu powstał zespół zasad określający standardy dostępności treści internetowych.

Czym jest dostępność stron internetowych?

Zapewnienie dostępności stron internetowych jest nie tylko etycznym imperatywem, ale także wymogiem prawnym w wielu krajach, dlatego też dostępność w sieci, znana również jako Web Accessibility, jest kluczowym elementem w tworzeniu stron internetowych, które są użytkowalne przez wszystkich, niezależnie od ich zdolności.

Definicja Web Accessibility Initiative (WAI)

Szukając znaczenia Web Accesibility, możemy natrafić na kilka możliwych definicji. Wolna Encyklopedia Wikipedia proponuje przyjąć, że jest to praktyka dotycząca dostępności stron internetowych, uwzględniająca potrzeby osób z niepełnosprawnościami. Jest to zatem taki sposób tworzenia treści internetowych, aby były one dostępne i użyteczne również dla osób niesłyszących, niedosłyszących, słabowidzących czy posiadających problemy motoryczne.

Dostępność stron internetowych obejmuje różnorodne aspekty, takie jak transkrypcję jako tekstową alternatywę dla obrazów i wideo, odpowiednie struktury nagłówków oraz formularzy, a także dostosowanie oprogramowania do użycia klawiatury. Na przykład, gdy witryna jest napisana w języku HTML z tekstowymi odpowiednikami obrazów i linkami o znaczących nazwach, umożliwia to dostęp do informacji użytkownikom korzystającym z oprogramowania do zamiany tekstu na mowę i/lub sprzętu do zamiany tekstu na alfabet Braille'a.

Warto zaznaczyć, że Web Accessibility to nie tylko kwestia techniczna, ale również podejście mające na celu poprawę ogólnej jakości doświadczeń użytkowników sieci. To wymusza na twórcach wdrażanie wytycznych takich jak the International Standards WCAG 2.0, które szczegółowo określają, jakie kryterium muszą zostać spełnione, aby strona była dostępna dla wszystkich użytkowników.

Historia i znaczenie opracowania WAI

Działania w zakresie dostępności treści dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności intensywnie rozwija World Wide Web Consortium (W3C), jednak historia dostępności w sieci sięga już lat 90., kiedy to powstały pierwsze inicjatywy mające na celu poprawę dostępu do treści dla osób z różnymi ograniczeniami. W 1999 roku World Wide Web Consortium (W3C) przedstawiło pierwszą wersję Web Content Accessibility Guidelines (WCAG), określającą zasady i standardy dla twórców stron. Przez lata wytyczne te były aktualizowane, aby uwzględniać rozwój technologii i zmieniające się potrzeby użytkowników.

Aktualizacja pierwotnej wersji ukazała się w grudniu 2008 roku. Od tamtej pory WCAG 2.0 stał się obowiązującym do dziś zestawem wytycznych, opartym na czterech filarach, odpowiedzialnych za zapewnienie dostępności produktów i usług:

• Percepcja (Perceivable): Informacje i komponenty interfejsu użytkownika muszą być prezentowane w sposób, który użytkownicy mogą zauważyć;
• Funkcjonalność (Operable): Komponenty interfejsu użytkownika i nawigacja muszą być operowalne;
• Zrozumiałość (Understandable): Informacje i obsługa interfejsu użytkownika muszą być zrozumiałe;
• Solidność (Robust): Treści muszą być na tyle solidne, aby mogły być niezawodnie interpretowane przez różne technologie asystujące, w tym także przyszłe technologie.

Każda z tych zasad zawiera szczegółowe kryteria sukcesu, które muszą być spełnione, aby strona była zgodna z wytycznymi WCAG 2.0. Kryteria sukcesu są podzielone na trzy poziomy zgodności: A (najniższy), AA (średni) i AAA (najwyższy).

Uzupełnienie powyższych standardów stanowi wprowadzone w kolejnych latach WCAG 2.1 i WCAG 2.2, mające na celu ułatwienie dostępu do treści internetowych dla jeszcze szerszego grona osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Podobnie jak WCAG 2.0, nowe wersje opierają się na czterech głównych zasadach - zawierają jednak dodatkowe kryteria sukcesu, które koncentrują się na trzech głównych obszarach:

• Ruchome urządzenia (Mobile): Kryteria uwzględniające specyficzne potrzeby użytkowników korzystających z urządzeń mobilnych;
• Nisko-wizualna niepełnosprawność (Low Vision): Kryteria mające na celu poprawę dostępności dla osób z ograniczoną zdolnością widzenia;
• Niepełnosprawność poznawcza i uczenia się (Cognitive and Learning Disabilities): Kryteria wspierające osoby z niepełnosprawnościami poznawczymi i trudnościami w nauce.

Aktualizacje nie zastępują WCAG 2.0, ale stanowią jego uzupełnienie, zapewniając tzw. zgodność wstecz. Oznacza to, że jeśli treści spełniają wytyczne WCAG 2.2, to automatycznie spełniają także WCAG 2.0 i WCAG 2.1.

Dlaczego wdrażanie zasad Web Accessibility jest ważne dla wszystkich użytkowników?

Znaczenie dostępności w sieci wzrosło wraz z coraz większym uzależnieniem społeczeństwa od Internetu jako narzędzia do pracy, komunikacji i zdobywania wiedzy. Z czasem dostępność www stała się jednak nieodzownym elementem polityk rządowych oraz standardów ISO, a także została włączona do przepisów i regulacji wielu krajów. Znaczenie dostępności wzrosło również w kontekście takich czynników jak optymalizacja SEO, gdyż wyszukiwarki coraz częściej premiują strony spełniające standardy Web Accessibility.

Sprawa dostępności ma więc istotne znaczenie podczas projektowania i tworzenia produktów cyfrowych nie tylko dla osób z niepełnosprawnościami, ale dla wszystkich użytkowników. Pomaga tworzyć bardziej przyjazne, intuicyjne i dostępne interfejsy, a także ułatwia korzystanie ze stron internetowych dla właścicieli urządzeń przenośnych (takich jak czytniki, palmtopy, telefony komórkowe) czy komputerów posiadających niskie rozdzielczości lub przeglądarki tekstowe, a także mających niską jakość połączenia internetowego. Ponadto, poprawa dostępności stron internetowych przyczynia się do tworzenia lepszych doświadczeń użytkowników, co zwiększa zaangażowanie i lojalność klientów.

Wytyczne w zakresie zapewnienia dostępności użytkownikom

Web accessibility standards - Zapewnienie dostępności swojej strony dla jak najszerszego grona użytkowników wydaje się niełatwym zadaniem. Wszystkie treści muszą być wystarczająco operowalne, solidne i zrozumiałe, a także odpowiednio zaprezentowane. Warto jednak zastanowić się, co oznacza to w praktyce, a także czy istnieją narzędzia wspomagające w interpretacji informacji i nawigowaniu po stronie.

Stosowanie dostępności w projektowaniu stron internetowych

Proces optymalizacji treści na rzecz dostępności powinien zaczynać się już na etapie planowania i projektowania, gdzie kluczowe jest zrozumienie potrzeb różnych użytkowników i dostosowanie interfejsu w sposób, który uwzględnia te wytyczne. W projektowaniu należy uwzględnić takie aspekty jak odpowiednie kontrasty kolorów, czytelne czcionki, łatwo dostępne nawigacje oraz alternatywne opisy dla multimediów. Dzięki temu strona staje się bardziej dostępna i przyjazna dla wszystkich użytkowników.

Kolejnym krokiem w stosowaniu dostępności jest testowanie i wdrażanie zaprojektowanych rozwiązań. Regularne testy dostępności, zarówno manualne, jak i te prowadzone za pomocą automatycznych narzędzi, pomagają zidentyfikować problemy i wprowadzić niezbędne poprawki. Wdrażanie dostępności stron internetowych nie kończy się jednak na uruchomieniu strony - wymaga ciągłego monitorowania i aktualizacji, aby utrzymać najwyższe standardy i sprostać rosnącym oczekiwaniom użytkowników.

Najczęstsze błędy popełniane podczas projektowania doświadczeń użytkowników

Próbując samodzielnie projektować stronę, możemy często nie uwzględniać zasad dostępności cyfrowej. Tym samym narażamy się na popełnienie kilku poważnych błędów, które w konsekwencji mogą obniżać widoczność naszej witryny i utrudniać interakcje z nią.

Brak alternatywnych opisów obrazków

Jednym z najczęstszych błędów popełnianych podczas projektowania stron internetowych jest brak alternatywnych opisów obrazków. Alternatywne opisy, znane jako atrybuty alt, umożliwiają osobom z problemami wzroku zrozumienie treści zawartych na stronie. Ponadto, alternatywne opisy obrazków poprawiają SEO, ponieważ wyszukiwarki indeksują te teksty, co może zwiększyć widoczność strony w wynikach wyszukiwania.

Alternatywne opisy powinny być zwięzłe, ale jednocześnie dokładne i opisowe, aby dostarczyć użytkownikom pełnię informacji na temat danego obrazka. Zastosowanie atrybutu alt jest nieodzowne w przypadku każdego obrazu na stronie, od zdjęć po wykresy i ikony.

Zbyt mała kontrastowość kolorów

Zbyt mała kontrastowość może powodować trudności w czytaniu tekstu, zwłaszcza dla osób z wadami wzroku, ale także dla starszych osób czy tych korzystających z urządzeń mobilnych w jasnym świetle. Standardy WCAG 2.0 określają minimalne wartości kontrastowości między tekstem a tłem, które wynoszą 4.5:1 dla tekstu normalnego i 3:1 dla tekstu powiększonego. Zastosowanie tych wytycznych jest kluczowe, aby zapewnić czytelność i komfort użytkowania strony dla wszystkich użytkowników. Dodatkowo, dobra kontrastowość nie tylko spełnia wymagania dostępności, ale również poprawia ogólną estetykę i użyteczność strony, co przynosi korzyści zarówno dla użytkowników, jak i twórców stron internetowych.

Brak odpowiedniej struktury nagłówków i wykresów

Nagłówki na stronie powinny być zorganizowane hierarchicznie od H1 do H6, aby pozwolić użytkownikom i przeglądarkom zrozumieć organizację strony. Ponadto, odpowiedni opis nagłówków jest równie ważny z punktu widzenia SEO, ponieważ wyszukiwarki indeksują je, co może poprawić pozycję strony w wynikach wyszukiwania. Również wykresy i tabele powinny być opisane w sposób tekstowy, aby były zrozumiałe dla osób, które nie mogą zobaczyć grafiki.

Brak odpowiedniej hierarchii może prowadzić do zamieszania, zwłaszcza dla osób korzystających z czytników ekranowych, które polegają na strukturze nagłówków do nawigacji po stronie.

Narzędzia do sprawdzania dostępności internetowej

Istnieje kilka sposobów testowania stron www pod kątem realizacji zaleceń WCAG. Deweloperzy mogą wybierać pomiędzy manualnym sprawdzaniem dostępu do informacji lub zdecydować się na automatyczne testowanie dostępności. Często sprawdzenie Web Accessibility wymaga jednak połączenia obu tych podejść w celu pełnej analizy treści.

Automatyczne narzędzia online

Automatyczne narzędzia online do sprawdzania dostępności witryny są nieocenione w procesie tworzenia dostępnych stron internetowych. Takie programy jak WAVE, Axe, czy Lighthouse pozwalają na szybkie i skuteczne skanowanie strony pod kątem zgodności z wytycznymi WCAG. Narzędzia te automatycznie identyfikują potencjalne problemy z dostępnością, takie jak brak alternatywnych opisów obrazków, zbyt mała kontrastowość kolorów czy nieprawidłowa struktura nagłówków. Dzięki temu twórcy stron mogą szybko wprowadzić niezbędne poprawki.

Manualne sprawdzanie dostępności

Chociaż automatyczne narzędzia online są bardzo pomocne, manualne testy pozwalają na bardziej szczegółową i dokładną ocenę jakości interfejsu oraz zgodności z wytycznymi WCAG. Manualny przegląd strony obejmuje takie aspekty jak sprawdzanie czytelności tekstu, analizę struktury nagłówków, ocenę dostępności formularzy oraz przetestowanie funkcjonalności przy użyciu czytników ekranowych. Ponadto, manualne testy dostępności powinny być przeprowadzane przez osoby z doświadczeniem i wiedzą na temat Web Accessibility, które dokonają analizy na różnych przeglądarkach internetowych i urządzeniach.

Podsumowanie

Inwestowanie w Web Accessibility staje się strategicznym elementem działalności, przynoszącym długoterminowe zyski zarówno finansowe, jak i wizerunkowe. Umożliwia dotarcie do szerszego grona odbiorców, w tym osób z różnymi niepełnosprawnościami, co zwiększa bazę potencjalnych klientów i ułatwia dostęp do rynków międzynarodowych.

Dodatkowo, wczesne wdrożenie zasad dostępności może zapewnić przewagę konkurencyjną i sprzyjać innowacjom. Przestrzeganie wytycznych WCAG pomaga firmom spełniać wymogi przepisów UE, zmniejszając ryzyko prawne oraz koszty związane z potencjalnymi sporami. Warto więc zadbać o to, aby nasze treści były dostępne dla wszystkich, niezależnie od ich stanu zdrowia czy urządzeń, z których korzystają.